zk-SNARKs को समझें: ब्लॉकचेन में ज़ीरो-नॉलेज प्रूफ्स की गाइड

zk-SNARKs की क्रिप्टोग्राफ़िक पहेली
जब Ethereum Foundation ने 14 ज़ीरो-नॉलेज प्रोजेक्ट्स की लिस्ट जारी की, तब वॉल स्ट्रीट का ध्यान भी इस ओर गया। आइए इस रहस्यमय टेक्नोलॉजी को समझें जो ब्लॉकचेन प्राइवेसी को नया आकार दे रही है।
हाइरोग्लिफ़्स से हैश फंक्शन्स तक
क्रिप्टोग्राफ़ी नई नहीं है - प्राचीन मिस्रवासियों को भी रहस्य पसंद थे। आधुनिक क्रिप्टोग्राफ़ी तीन चरणों में विकसित हुई:
- शास्त्रीय सिफर्स (1949 से पहले)
- वैज्ञानिक स्वरूप (1949-1975)
- पब्लिक-की क्रांति (1976 के बाद)
Diffie-Hellman ने असममित एन्क्रिप्शन का आविष्कार कर ‘की डिस्ट्रीब्यूशन समस्या’ हल की। आज SHA-256 हैशेज़ Bitcoin को सुरक्षित करते हैं, जबकि zk-SNARKs कुछ और ही करते हैं।
ज़ीरो-नॉलेज प्रूफ्स सरल भाषा में
कल्पना कीजिए आप बिना अपनी उम्र बताए यह साबित करते हैं कि आप 21 वर्ष से ऊपर हैं - यह zk-SNARKs का करिश्मा है:
- ज़ीरो-नॉलेज: केवल प्रूफ की वैधता दिखाता है
- संक्षिप्त: छोटे प्रूफ साइज़ (~288 बाइट्स)
- गैर-संवादात्मक: बिना बातचीत के वेरिफिकेशन
Zcash ने 2016 में इसे शुरू किया, sender, receiver और amount को एन्क्रिप्ट करते हुए भी ऑडिटिंग संभव बनाया।
प्राइवेसी कॉइन्स से आगे
EY का Nightfall protocol Ethereum पर zk-SNARKs लाया, जबकि Aleo के $28M फंडिंग से Web3 में इसका उपयोग दिखता है। Celo मोबाइल यूज़र्स के लिए लाइटवेट क्लाइंट्स बना रहा है - एक महत्वपूर्ण कदम विकासशील बाज़ारों के लिए।
मैं अपने क्लाइंट्स को बताता हूँ: zk-SNARKs अब सिर्फ़ क्रिप्टो एनार्किस्ट्स का टूल नहीं हैं। ये Web3 के SSL certificates बन रहे हैं - अदृश्य इंफ्रास्ट्रक्चर जो ट्रस्टलेस ट्रांजैक्शंस संभव करता है।
QuantDragon
लोकप्रिय टिप्पणी (1)

Para sa mga mahilig sa sikreto!
Alam mo ba na pwede mong patunayan na may alam ka nang hindi mo sinasabi ang detalye? Ganyan kagaling ang zk-SNARKs! Parang magic sa blockchain—walang daya, puro diskarte lang.
Galing ng mga Pinoy crypto devs!
Kung kaya ng mga Egyptian magtago ng sikreto noon, kaya rin natin ngayon! Zcash at Ethereum ginagamit na ‘to, baka next na ang local projects natin.
Ano sa tingin nyo? Pwede kaya ‘to sa mga sari-sari store transactions? Comment kayo!